صفحه اول - فیلم ها - نقد و یادداشت - ویدئو - هنرمندان - جدول فروش - نویسنده ها - جدول ارزشگذاری نویسندگان

پرسش و پاسخ   |  درباره ما   |   تماس با ما   |   تبلیغات  |   ماهنامه سینمایی «برش های کوتاه» (جدید)

انتخاب رنگ پس زمینه صفحه: 

سی نت  >> اخبار و مطالب  >> مشاهده متن اخبار

همه چیز دارد و هیچ چیز ندارد / یادداشت محمدحسین سیفی برای فیلم «مطرب»

:: 25 آبان 1398  8:08:45 PM  ::

محمدحسین سیفی

سی نت: روزگاری که چندان هم دور نیست، مصطفی کیایی رگ خواب مخاطب سینمای ایران را مانند موم در دست داشت. کیایی فیلم هایی می ساخت که صدای بخش قابل توجهی از جامعه امروز ایران بود. آن روزها اکثر قریب به اتفاق منتقدین در کنار تمام اشکالاتی که به فیلم های کیایی وارد می کردند اما هرگز ذکر این نکته را از قلم نمی انداختند که «کیایی خوب بلد است قصه بگوید!». بله کیایی یک زمانی که خیلی هم دور نیست، در سینمای ایران در کنار رگه های طنزی که معمولا فیلم هایش دارند، قصه جانداری می گفت که مخاطب ایرانی برایش کف و سوت می زد و از تماشای آن ها روی پرده لذت می برد. اگر فیلم اولش یعنی «بعد از ظهر سگی» که بیشتر یک مشق شب بود را کنار بگذاریم، «ضد گلوله»، «خط ویژه»، «عصر یخبندان» و حتی «بارکد» فیلم هایی بودند که روی مخاطب تاثیر می گذاشتند و از تماشای آن در سالنِ سینما لذت می بردند. حتی فیلمی مانند «خط ویژه» دقایق طولانی در جشنواره از مخاطبش ایستاده تشویق می گرفت. همان موقع ها همه از ظهور فیلمسازی جوان و قصه گو در سینمای ایران خبر می دادند. اما آن مصطفی کیایی را چه شده است؟

«مطرب» جدیدترین ساخته کارگردانی است که روزگاری «خط ویژه» می ساخت و فیلم قبلیش یعنی «چهار راه استانبول» نقطه آغاز مسیری بود که او به سمت «سقوط» طی می کند. احتمالا باید بگوییم که «چهار راه استانبول» مسیر پیشرفت کیایی را به این سمت تغییر داده است. فیلمی که چند ماه پس از حادثه «پلاسکو» کیایی تصمیم به ساختش گرفت و به نوعی می خواست سوار موج زمانه اش بشود و از اتفاق مهم دم دست آن سال فیلم پر فروش بسازد. جاه طلبی ای که از همان زمان هم مشخص بود مانند مردابی است که اگر نتوانی از آن عبور کنی قطعا غرق می شوی و کیایی غرق شد! چهار راه استانبول را با هزینه شخصی ساخت و در گیشه شکست سنگینی به او تحمیل کرد و این شکست تقصیر هیچکس جز خودش نبود؛ چرا که اساسا معلوم بود که قواعد فیلمسازی به این شکل را بلد نیست و نیاز داشت که ابتدا کمی مشق کند تا دستش راه بیفتد. حالا اما «مطرب» از «چهار راه استانبول» هم فیلم بدتری است و کاملا بوی یک سرمایه گذار شکست خورده را می توان در ثانیه به ثانیه فیلم استشمام کرد.

فیلم قصه پیرمردی به نام «ابراهیم خوش لحن» با بازی پرویز پرستویی است که قبل از انقلاب درست وقتی قرار بود که خواننده مشهوری شود به یک باره انقلاب می شود و او را دستگیر می کنند و وقتی هم از زندان بیرون می آید، نمی تواند دوباره خوانندگی را ادامه دهد و روی صحنه برود. اما رویای خوانندگی را تا سال ها همراه خودش می کشد و در گوش پسر و دخترش هم زمزمه می کند تا روزی آن ها موفق شوند. تا این که برحسب اتفاق به واسطه دخترش با بازی «الناز شاکردوست» برای اجرای برنامه هفته فرهنگی در استانبول راهی ترکیه می شوند تا آرزوی دیرینه ابراهیم یعنی اجرای کنسرت را عملی کنند اما در آن جا معلوم می شود دخترش فکر فرار به آمریکا را در سر داشته و با پسرش (با بازی محسن کیایی) و نامزدش در ترکیه درگیر فعل و انفعالاتی می شوند که باعث می شود برنامه ها بر هم بخورد و ابراهیم جور دیگری کنسرت بگذارد.

فیلمنامه نوشته شده به دست کیایی، «همه چیز» دارد و «هیچ چیز» ندارد! پتانسیل «قهرمان» دارد اما ابدا قهرمان ندارد چرا که «ابراهیم» قصه اش از همان دقایق ابتدایی کمیت اش لنگ می زند. از همان ابتدا گفته می شود که «آلبوم» او قرار است به زودی منتشر شود اما در تمام طول فیلم ابراهیمِ قصه دارد آهنگ های این و آن را اجرا می کند. به علاوه این که این قهرمان «منفعل» است و وقتی حتی قرار است عمل قهرمانانه ای هم انجام دهد و با وجود بیماری، کنسرت برگزار کند، به دم دستی ترین شکل ممکن این اتفاق می افتد؛ «ابراهیم تاتلیس» به خواب ابراهیم می آید و او را از تخت بیمارستان بلند می کند و ابراهیم با آمبولانس به سالن اجرای کنسرت می رود! وقتی می گوییم مطرب همه چیز دارد و هیچ چیز ندارد منظور این است که کیایی قصه اش را از ایده های داستانی برای از نفس نیفتادن درام لبریز کرده اما تک تک شان بدون کوچکترین پرداختی فقط در حد «اشاره» باقی می مانند و فیلمساز می خواسته از همه شان استفاده کند، در صورتی که هرکدام شان می توانست به تنهایی یک خط داستانی درست و استخوان دار به فیلم بدهند. ماجرای عشقی پسرِ ابراهیم و آمریکا نرفتنش با ماجرای تلاش دخترِ ابراهیم برای آمریکا رفتن و پیوند دو داستان به دم دستی ترین شکل ممکن با یکدیگر، اشاره به آقازاده بودن مسئول سفارت، آن راننده که عاشق زیبا می شود، نازان و قصه های فرعی اش مثل ماجرای «هاکان» و... که معلوم نیست اصلا وقتی راوی داستان ابراهیم است برای چه دوربین به دفتر هاکان می رود و.... یکی دیگر از ساده ترین نمونه های این مساله است. کیایی ابدا نتوانسته تمام قصه فرعی های مطرب را مانند یک نخ تسبیح به یکدیگر متصل کند و از این رو مخاطب نمی تواند با هیچ کدام از کاراکترها همراهی کند و میان این همه داستان چیزی جز «سرگیجه» عایدش نمی شود. وقتی فیلمنامه از چنین درد بزرگی رنج می برد، اصرار فیلمساز به مطرح کردن مسائل فرهنگی و نقد جامعه اش عملا خنده دار می نمایاند و هیچ کارکردی ندارد. تکه پرانی به تفاوت فرهنگ های ایران و ترکیه، شرایط کنسرت گذاشتن در دو کشور، آقازاده ها و... هیچ کدام به درد قصه نمی خورند و فقط ملات این ملغمه را بیشتر کرده است.

از آن بدتر جایی است که در ابتدای فیلم کاملا این شتاب زدگی داستانی بیشتر است گویی فیلمساز تمام تلاشش را کرده تا هرچه سریع تر بخش های ایران را جمع کند و ادامه فیلم را به ترکیه و استانبول ببرد و دیگر از آن جا هم بازنگردد. یعنی عملا یه مدت بیست دقیقه ای (شاید بیشتر) در ایران وجود دارد که همه چیز فقط سرهم بندی شده تا به عنوان مقدمه به خورد مخاطب داده شود تا هرچه سریع تر به ترکیه برسیم. از این رو این چندپارگی را در اوایل فیلم بیشتر می کند که اساسا «قصه چیست»؟! حال مخاطب خیال می کند که حتما در ترکیه و استانبول خبری است و قرار است فیلم مسیرش را پیدا کند اما ابدا این طور نیست. بخش های ترکیه «مطرب» که تقریبا دو سوم فیلم است، از طرفی بیشتر جنبه «توریستی» دارد بدین معنا که مخاطب چندین بار جاهای دیدنی مختلف استانبول را ببیند بی آن که داستانی پشت این گشت و گذارها باشد و فقط پلان ها گرفته شده اند تا زمان فیلم را پر کنند.

و در نهایت هم تمام گره گشایی ها و اوج و فرودهای فیلم به شیوه «فیلمفارسی»های قبل از انقلاب اتفاق می افتند که آن هم باز «دم دستی» ترین شکل خودشان را برای رسیدن به این نقاط طی می کنند. پسری که از مزاحم عشقش کتک می خورد و عشقش برای او گریه می کند، مردی که آرزوی کنسرت گذاشتن دارد و با آمبولانس خودش را به سالن می رساند و کنسرتش را برگزار می کند، دختری که آرزوی رفتن به آمریکا دارد اما قاچاقچی تو زرد از آب در می آید و.... همگی یادآور الگوی فیلم هایی هستند که همیشه در حال نکوهش شان هستیم اما می بینیم که فیلمسازی مانند «مصطفی کیایی» که روزگاری به خاطر توانایی اش در قصه گویی تحسین می شد، امروز برای سرهم بندی فیلمش از آن ها استفاده می کند و لابد خیال هم می کند که در فیلمش حرف های مهم و لایه های دیگری وجود دارد!

اما خب با تمام این ها شاید کیایی قدرت قصه گویی و روایت اش را از دست داده باشد اما ظاهرا هنوز توانایی اش در گرفتن خنده از مخاطب را حفظ کرده و کمدی را به خوبی سابق می شناسد. فیلم مملو از شوخی های خنده داری است که الکن هم نمی مانند و اکثرشان مخاطب را به وجد می آورد (مانند شوخی با بستن در و پنجره ها و کشیدن پرده ها و...). اما خب وقتی فیلمنامه چنین وضعیتی دارد، اجازه بدهید طنز فیلم را هم بگذاریم کنار همان «همه چیز»ی که در فیلم هیچ چیز نیستند و کلیت اثر را الکن کرده اند.

«مطرب» فیلم بدی است و حکم سقوط کیایی در سینمای جدی ایران را امضا خواهد کرد. چیزی شبیه به اتفاقی که برای «منوچهر هادی» و... افتاد که به خاطر «گیشه» خودشان را در مسیر شیادی و فروختن به هر قیمتی انداخته اند. باید ببینیم استعدادی مانند کیایی در روایتِ قصه های سرراست، چه روزی دوباره خودش را احیاء خواهد کرد.

پرونده های ویژه سی نت از دوره های برگزاری جشنواره فیلم فجر

::  نقل مطالب و عکس های اختصاصی سی نت بدون ذکر منبع، نام نويسنده و نام عکاس ممنوع است  ::

صفحه اول  |  فیلم ها  |   هنرمندان   |   نقد و یادداشت  |  نويسنده ها   |  ویدئو  |  پرسش و پاسخ   |  درباره ما  |   تماس با ما  |   جدول فروش   |   تبلیغات

ماهنامه سینمایی «برش های کوتاه» (جدید)

::  سردبیر: احمد شاهوند  ::